Gdy przedszkolak staje się uczniem

Poznanie wczesnoszkolnej adaptacji pierwszoklasisty jest szczególnie istotne. Okres ten ma bowiem znaczący wpływ na funkcjonowanie w szkole w pierwszych latach nauki, a niejednokrotnie decyduje o dalszej karierze uczniowskiej.

Środowisko szkolne do którego dziecko musi się przystosować, jest dla niego całkowicie nowe. Musi ono pokonać trudności związane z pełnieniem nowych ról społecznych, norm i zasad postępowania, nowych wartości. Sukcesy i porażki tego okresu w znacznym stopniu wpływają na rozwiązywanie wszelkich problemów w procesie edukacji, rywalizacji, samorealizacji i innych. Dzieci wstępujące do szkoły różnie reagują na nową dla nich sytuację. Część z nich adoptuje się szybko i bez większych zakłóceń, inne natomiast mają trudności w przyjmowaniu na siebie nowych obowiązków. Dzieci dysponuje jeszcze niewielkim zasobem umiejętności przystosowawczych, ich układ nerwowy cechuje niska odporność, za to wysoka wrażliwość.

Doświadczenia wskazują, że jednym z problemów adaptacyjnych jest obraz szkoły, często kształtowany przez przekaz starszego rodzeństwa, kolegów z podwórka, oraz dorosłych. Większość dzieci określa szkołę jako dobrą, fajną, kojarzy z nauką i wyraża zadowolenie z perspektywy pójścia do szkoły. Niektóre mają jednak pewne obawy dotyczące sytuacji nieprzyjemnych, które mogą spotkać je w szkole takie jak: złe oceny, niemili koledzy, niefajna pani oraz kary stosowane przez rodziców za złe wyniki w nauce i zachowaniu.

Obawy te i przeżycia w ogromnym stopniu łagodzi wcześniejszy pobyt dziecka w przedszkolu. Edukacja przedszkolna umożliwia jak najlepsze przygotowanie dziecka do podjęcia nauki w szkole gwarantując osiąganie sukcesów w nauce. Zadaniem przedszkola jest przygotowanie dziecka do życia w szkole, oparte na kształtowaniu pozytywnej motywacji oraz rozbudzaniu wiary we własne możliwości. Nie tylko bowiem szkoła stawia uczniowi wymagania. Przyszły uczeń wiąże z pójściem do szkoły swoje oczekiwania, posiada określony obraz szkoły, w jego myślach i uczuciach pojawiają się obawy i nadzieje. Od charakteru tych nastawień zależy, czy dziecko z radością oczekuje pierwszego dzwonka, czy też odczuwa przed nim lęk.

Okres przedszkolny jest dla wielu dzieci okresem kończącym kilkuletni pobyt w przedszkolu. Nadal jednak są takie dzieci, które dopiero w wieku pięciu lat, po raz pierwszy, spotykają się z większą grupą i z dorosłymi, poznają nowe reguły współżycia, uczą się nawiązywać kontaktów i samodzielnie rozwiązywać problemy.

Zadania, formy i metody pracy z dzieckiem w przedszkolu polegają na okazjonalnym przyswajaniu elementarnej wiedzy i opierają się na dominującej formie aktywności dziecięcej jaką jest zabawa spontaniczna i inspirowana przez nauczyciela w atmosferze pełne akceptacji. Nauczyciel nie wystawia ocen, nie zapisuje uwag, dopuszcza drobne porażki, a każde dobrze wykonane zadanie jest sukcesem.

Psychologowie podkreślają znaczenie tych pierwszych doświadczeń dla kształtowania się pozytywnego obrazu własnej osoby. Kończąc edukację przedszkolną dziecko staję się uczniem, jednakże nadal pozostaje dzieckiem, które w różnym stopniu i zakresie opanowało niezbędne w dalszej edukacji umiejętności, prezentują różny poziom rozwoju fizycznego, intelektualnego, społecznego i emocjonalnego. O powodzeniu w nauce szkolnej decyduje osiągnięcie przez dziecko dojrzałości we wszystkich tych sferach.

Psychologowie i pedagodzy podjęli wiele badań nad zdefiniowaniem dojrzałości szkolnej i nakreśleniem czynników ułatwiających pokonanie tzw. progu szkolnego. Ujmując ten problem ogólnie dojrzałość szkolną określa się jako taki stan rozwoju dziecka, który umożliwia mu przyswajanie sobie tego, co mu się za pomocą różnych metod podaje i w którym jest ono gotowe do uczenia się danej sprawności, umiejętności i zdobywania wiadomości.

Literatura pedagogiczna i psychologiczna podaje kilka wskaźników szczegółowych rozwoju różnych sfer osobowości dziecka kształtujących się pod wpływem oddziaływań pedagogicznych w przedszkolu.
Dziecko, kończąc okres edukacji przedszkolnej powinno:

W zakresie dojrzałości fizycznej być sprawne ruchowo, posiadać sprawność manualną i nie zaburzoną koordynację wzrokowo – ruchową być odpornym na zmęczenie i choroby.

W zakresie dojrzałości emocjonalno – społecznej być w znacznym stopniu samodzielne, chętnie i łatwo nawiązywać kontakty z nauczycielem i kolegami, posiadać umiejętność współdziałania z innymi, kulturalnego zwracania się do innych z zastosowaniem form grzecznościowych, właściwego zachowania się w miejscach publicznych, aktywnego uczestniczenia w życiu domu rodzinnego, podporządkowania się niezbędnym wymaganiom dyscypliny. Powinno być obowiązkowe, wytrwałe w działaniu i osiągnąć taki stan rozwoju, który umożliwi mu opanowywanie reakcji emocjonalnych.

W zakresie dojrzałości umysłowej powinno być aktywne poznawczo, wykazujące inicjatywę i chęć do uczenia się. Dobrze orientować się w najbliższym otoczeniu, posiadać taki zasób doświadczeń i wyobrażeń, które będą podstawą do rozwoju pojęć. Słuchać, rozumieć i spełniać polecenia nauczyciela. Posiadać umiejętność swobodnego i zrozumiałego dla otoczenia wypowiadania się, opowiadania, wyrażania życzeń, pytań, własnych sądów, wniosków i ocen. Umieć dokonywać analizy syntezy wzrokowej i słuchowej niezbędnej w procesie różnicowania kształtów, dźwięków, ich rozpoznawania, porównywania i odtwarzania. Posiadać zdolność koncentracji uwagi i koordynacji wzrokowo – ruchowej.

Podane, tylko niektóre, wskaźniki pozwalają na ocenę poziomu wiadomości, umiejętności, sprawności, a także postaw społeczno – moralnych osiągniętych przez dziecko w toku działań wychowawczo – dydaktycznych przedszkola i rodziny.

Należy pamiętać, że rozpoczęcie przez dziecko nauki szkolnej jest dla niego dużym przeżyciem. Wiąże się ze zmianą środowiska, podjęciem nowych obowiązków, zmianą trybu życia itp. Mimo, że przerwa wakacyjna między ukończeniem przedszkola , a rozpoczęciem nauki w szkole trwa tylko dwa miesiące, od dziecka, które przed wakacjami miało prawo się bawić, oczekuje się, by stało się poważnym uczniem. Reakcje dzieci na taką sytuację bywają różne. U wielu z nich pierwsze porażki, brak sukcesów wywołuje niechęć i niską samoocenę. Dlatego dziecko oczekuje pomocy od nauczycieli i od rodziców, która powinna opierać się na zachęcie i aprobacie dla drobnych czasami osiągnięć. Pozwoli to na bezkolizyjne pokonanie progu szkolnego oraz zapewni dalsze powodzenie dziecka nie tylko w nauce ale także w życiu.